หวนเยือนสุโขทัย (๘) : เจดีย์วัดช้างล้อม

เมื่อไปเที่ยวชมอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย มักจะเริ่มต้นกันที่เจดีย์วัดช้างล้อม และคงนึกในใจ ที่ไหนๆ ก็มีเจดีย์ช้างล้อม ทำไมต้องมี “ช้างล้อม” คำตอบออกแนวว่า ช้าง มีส่วนในการค้ำชูพระพุทธศาสนา จริงที่ว่า ช้างล้อมนั้นถือเป็นคติ เล่ากันว่า สมัยที่พระเจ้าอโศกมหาราชเผยแผ่พระพุทธศาสนาไปยังเกาะลังกา ช้างหลายเชือกทำหน้าที่อัญเชิญพระไตรปิฎกไป ขณะที่ข้ามมหาสมุทร เกิดพายุทำให้เรืออับปางลง ช้างหมู่นั้น ก็เพียรว่ายน้ำข้ามไปยังเกาะลังกา ทั้งแบกพระไตรปิฎกไว้บนหลัง เมื่อถึงฝั่ง พระไตรปิฎกไม่เสียหาย และช้างทั้งหมดก็ขาดใจตายลง จึงเป็นที่มาของคติช้างล้อม

ที่ศรีสัชนาลัยนี้ ช้างที่ล้อมอยู่คงมาสร้างเอาเมื่อภายหลัง เพราะเป็นช้างเต็มตัว ตรงหัวมุมทั้ง ๔ ทิศ ช้างดูใหญ่กว่าที่ล้อมและตกแต่งประดับประดาอาภรณ์ เรียก ช้างทรงเครื่อง เจดีย์ช้างล้อม นี้คงได้รับอิทธิพลมาจากลังกาเป็นมั่นคง และคงมาสร้างเอาในสมัยพญาฦาไท (ลิไท) เพราะพระองค์เป็นกษัตริย์ที่ศรัทธาในพระพุทธศาสนาแรงกล้า ทั้งทรงนิพนธ์ ไตรภูมิพระร่วง และอัญเชิญพระเถระจากสำนักลังกาวงศ์เข้ามาเป็นพระอุปัชฌาย์ให้ท่าน ในหนังสือ ศิลปะสุโขทัย : บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดี จารึก และศิลปกรรม ของ ศ. ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห์ ท่านวิเคราะห์ได้ลเอียดลออมาก เป็นข้อยืนยันได้ว่า พระเจดีย์ช้างล้อมองค์นี้ ไม่ได้สร้างในสมัยพ่อขุนรามคำแหง

เมื่อเดินขึ้นไปบนลานชั้นบน เรียก ลานประทักษิณ จะได้ชมพระพุทธรูป “งามหมดจด” อันเป็นเอกแห่งช่างสกุลสุโขทัย งามเป็นเอก คือ เรียบง่าย สมส่วน ไม่รุงรัง ยังเห็นอิทธิพลแบบเมืองแขก คือ ใบหน้าเรียว ทว่าอิ่มเอิบ ส่วนตัวเคยได้มีโอกาสสรงน้ำอบรอบพระเจดีย์องค์นี้ ยังนึกอยู่เสมอว่า ‘ต้องมีศรัทธามากเพียงใด จึ่งเสกสรรค์งานศิลปะออกมางามได้เช่นนี้’

เมื่อลงมาชั้นล่าง และมองย้อนกลับขึ้นไป หาพระเจดีย์ จะรู้สึกว่า งามสง่าถ่อมตนอยู่ในที แม้ไม่โอ่อ่าใหญ่โต แต่ “ภูมิฐาน” คู่นครสองอันเสมอมา ศรีสัชชนาไลศุโขไท

#แสงสรวงสัชชนาลัย #เรือนบางระมาด

อ่านเพิ่มเติมที่ www.ruenbangramat.com